Wednesday, September 10, 2025

ගිම්හානයේ අග

 ගිම්හානයේ අග



ගිම්හානයේ රන් කාසිය, එහි අවසන් වටය කැරකී, දැන් වසරේ මේසය මත සමතලා වී ඇත. දවස, හිරු රශ්මියේ දී අලසව හිරි අරින බළලෙකු මෙන්, කෙටි වීමට පටන් ගෙන ඇත, සූර්යයා අහසේ මඳක් පහළින් එල්ලී දවස් කෙටි වන විට, ලෝකයේ උත්තරාර්ධ ගෝලය පුරා ගැඹුරු හා මෘදු වෙනසක් ඇති වීමට පටන් ගනී. මේ එළඹෙන්නේ සංවේදී සුන්දරත්වයේ සහ සියුම් පරිණාමනයේ කාලයකි. එය නව පැහැදිලි බවකින් ඉදිරියට එන දේවල් ගැන රහස් මුමුණයි. නෙක වර්ණ ලොම් පිරුණු හිමකබා හා තොප්පි එළියට එන්න ආසන්න බව ඒ රහස් අතර ඇත.
සදා ත්යාගශීලී මිතුරා වන හිරු එහි තාපය අඩු කරමින් සිටින අතර, දැන් මෘදු, වඩා ඇලවූ ආලෝකයක් විහිදුවයි. එය වියළි තණකොළ කෙත් මත ළා රන්වන් පැහැයක් ගන්නා අතර, දුරින් ඇති කඳු මුදුන් දම් සහ රෝස පැහැයෙන් වර්ණාලේප කරයි. තාපයේ දී නොපසුබට බෙර වාදකයින් වන රැහැයියන් මඳක් නිහඬ වී ඇත. ඔවුන්ගේ වාදනය බත්කූරන්ගේ මෘදු පියාපත් වල සියුම් ස්වරයක් බවට පත්වී පදික වේදිකාව දිගේ වියළි කොළවල ඝෝෂාව ප්රතිස්ථාපනය කර ඇත.
සම්පූර්ණයෙන්ම කොළ පැහැයෙන් වැසී තිබූ ගස්, වෙනස් කතාවක් කීමට පටන් ගනී. වෙනස් වීමේ මුල්ම රහස් පත්රවල අගිසිවලින් ඇසෙන අතර, රන්වන් සහ තද රතු පැහැති සියුම් පැහැයක් කොළවල දාරවලට කාන්දු වීමට පටන් ගනී. ටිකෙන් ටික කොළ පැහැයෙන් කහ පැහැයට ද අන්තිමේ දී ගැඹුරු මරකත බවටද වූ පින්තාරුවක පත්ර නිමග්න වේ.
තනි මේපල් පත්රයක්, අවට ඇති එමරල්ඩ් පැහැයට වඩා දීප්තිමත් රතු පැහැයක් දක්වමින් බිමට පාවී යයි, එය ඉදිරියේදී සිදුවීමට නියමිත දර්ශනයේ පෙර නිමිත්තකි. තවමත් බොහෝ දුරට කොළ පැහැයෙන් තිබුණද, පත්ර ඔවුන්ගේ ශක්තිමත්, තරුණ බව නැති වී යන අතරේ, සුළඟේ වියළි, කඩදාසි පොඩිවී යන්නාක් වැනි ශබ්දයක් නගමින් මදක් නැවතී, පරිණත වීම සහ ඉදිරි විවේකයක වුවමනාව ගැන කතා කරයි.
​වරක් වර්ණයෙන් හා සුවඳින් කෝලාහලයක් වූ උද්යානය දැන් නිහඬව සිටියි. අවසාන රෝස මල් ඔවුන්ගේ මුහුණු බිමට බරකරගෙන , ඒවායේ පෙති වඩාත් විචිත්රවත් කාලයක මතකයන් සටහන් කරයි.
සූර්යයාගේ විශ්වාසවන්ත නමස්කාරකයන් වන සූරියකාන්ත ඔවුන්ගේ බර හිස් නමා, ඔවුන්ගේ මුහුණු ආලෝකයට නොව, පැමිණෙන අන්ධකාරයට යොමු කරගෙන ඇත. වාතයේ ශෝකයක් දැනේ, අවසන් වන දෙයක් සඳහා නිහඬ දුකක් අතරේම , සාමකාමී හැඟීමක් ද, විවේකයක් පිළිබඳ පොරොන්දුවක් ද ඇත. එය පීච් වල අවසාන පැණි බිඳිතිවල රස බැලීමට, ඔබේ සම මත සිසිල් සවස් වරුවක සිප ගැනීමකට, සහ සොඳුරු හිරු බැස යෑම නැරඹීමට කාලයයි. එය දිගු, ලස්සන කතාවක අවසානය සහ තවත් කතාවක ආරම්භයයි.
​​ග්රීෂ්ම සෘතුවේ පක්ෂි සංධ්වනිය එහි තාලය වෙනස් කිරීමට පටන් ගනී. වරෙක ඝෝෂාකාරී හා ප්රීතිමත් ශබ්ද පිපිරීමක් වූ උදෑසන ගීතය වඩාත් මෘදු වේ. රොබින්වරුන්ගේ වෙහෙස නොබලා දොඩමලු වීම සහ ගේ කුරුල්ලන්ගේ නොනවතින කෑ ගැසීම් අඩු වේ. බොහෝ පක්ෂීන්, ඔවුන්ගේ කුටුම්භ වල රාජකාරි ඉටු කර ඇති අතර, ඉදිරි දිගු සංක්රමණ සඳහා ඔවුන්ගේ ශක්තිය ඉතිරි කර ගනිමින්, වඩාත් නිශ්ශබ්ද වී ඇත. එහෙත්, නව තනු නිර්මාණය වේ. ප්රමාද වී පැමිණෙන ෆින්ච් කුරුල්ලෙකුගේ වේදනාකාරී, තනිකම ගීතයක් සේ ඇසෙන අතර, නිශ්ශබ්ද වන ලෝකයට සියුම් ප්රතිවිරෝධයක් සපයයි. ගිලන් කුරුලු රංචු දුරකථන කම්බි මත එක්රැස් වන අතර, ඔවුන්ගේ සිනිඳු සිරුරු , පුරාණයේ සිට පැවත එන පොදු අරමුණකට නාභිගතවන අතර, ඔවුන්ගේ සුපුරුදු දිගු දකුණු ගමන සඳහා පුහුණුවක් ඒ සමග වේ.
​බිම මත, නැවුම් ශක්තියක් කුඩා ජීවීහූ සජීවීකරණය කරති. ලේනුන්, ඔවුන්ගේ ග්රීෂ්ම අලසකම වෙනුවට උමතු කඩිසර බවක් ඇතිකරගෙන ඇත. ඔවුහු අලුත් වූ හදිසියකින් ගස් කඳන් මත ඉහළට සහ පහළට දුවන අතර, ඔවුන්ගේ වලිග අප අවධානය යොමු කරගත් තීව්රතාවයකින් ඇඹරෙයි. ඔවුන්ගේ කම්මුල් acorns සහ තවත් ඇට වර්ග වලින් පිරී ඇති අතර, ඔවුන්ගේ කුඩා පාද ඉදිරි කෑම අඩු මාස සඳහා නිධන් වළලයි. ඔවුන්ගේ දොඩමලු හඬ තවදුරටත් භෞමික ආරවුල් පමණක් නොව, අරමුණ පිළිබඳ අවධානය යොමු කළ සන්නිවේදනයකි, එය පැවැත්ම සහ සූදානම පිළිබඳ සංවාදයකි.
​වෙනත් සතුන් තුළ ද වෙනසක් දැනේ. මී මැස්සන්ගේ ඝෝෂාව සහ සමනලුන්ගේ පියාසර කිරීම අඩු වන අතර, ඔවුන්ගේ විචිත්රවත් ජීවිත ඔවුන්ගේ ස්වාභාවික නිගමනයට ළඟා වේ. මුවෝ , ඔවුන්ගේ ඝන වූ ලොම් සහිතව, යටි පඳුරු අතරින් නිස්කලංක ලෙස ගමන් කරති, ඔවුන්ගේ ඇස් සිසිල්, ඇලවූ ආලෝකය පිළිබිඹු කරයි. ඉරි සහිත පිටක් දරණ Chipmunks, පාෂාණ කුහර තුළට සහ ඉන් පිටතට දිව යයි, ඔවුන්ගේ කුඩා චලනයන් ක්රියාකාරකම්වල නොපැහැදිලි බවක් පෙන්නුම් කරයි. ලෝකය සූදානම් වීමේ කූඩුවකි, එය ඍතු වෙනස් වීම සඳහා සූදානම් වන ජීවීන්ගේ විශාල හා සංකීර්ණ බැලේ නර්තනයකි.
​වාතය මෙම සංක්රාන්තියේ සුවඳ රඳවා ගනී. පිපෙන මල්වල සශ්රීක, බර සුවඳ, වැටුණු කොළ සහ තෙත් පසෙහි පාංශු සුවඳට මග පාදයි. සති කිහිපයකට පෙර නොතිබූ බිඳෙනසුළු බවක්, ඉදිරි සිසිලස පිළිබඳ ඉඟියක් හැමතැනම ඇත. උදෑසන තණකොළ මත ඇති පිනි දිගු වේලාවක් රැඳී ඇති අතර, අඩු කෝණයේ හිරු එළිය අල්ලාගෙන තණකොළ දියමන්තිවලින් දිදුලන බුමුතුරුණක් බවට පත් කරයි.
​ග්රීෂ්ම ඍතුවේ අවසානය සුන්දරත්වයේ අවසානයක් නොව, එහි පරිණාමනයකි. එය ලෝකය ගැඹුරු හුස්මක් ගෙන, එහි සශ්රීක බව පිට කර, ප්රඥාවේ සහ විවේකයේ උණුසුම්, පොහොසත් වර්ණවලින් සැරසීමට පටන් ගන්නා සංවේදී මොහොතයි. එය සංවේදී කරුණාවේ කාලයයි, එහිදී සෑම වැටෙන පත්රයක්ම සහ සෑම නිහඬ කුරුලු ගීතයක්ම වෙනස, ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව සහ ජීවිතයේ සදාකාලික චක්රය පිළිබඳ සුන්දර, දිග හැරෙන කවියක පද්යයකි. එය, එහිම ආකාරයෙන්, සියල්ලටම වඩා ලෝකයේ ලස්සනම කොටසයි.

Friday, September 5, 2025

බස්රථ වල දොරවල් තියෙන්නේ මොනවටද? ගැට ගහලා තියන්න ද?

 බස්රථ වල දොරවල් තියෙන්නේ මොනවටද? ගැට ගහලා තියන්න ද?



ස් රථයකින් වැටිලා වෙද්යවරියක් මියගිය ශෝචනීය පුවතක් ආරංචි වෙනවා. ඈ කුඩා දරුවන් දෙදෙනෙකු ගේ මවක් බවත් සඳහන් වෙනවා. ජීවිතවල වටිනාකම බිංදුවද?
මේ වගේ දෙයක් මගේ ඇස් ඉදිරිපිට කොට්ටාවේදී වුණා. තරුණ කාන්තාවන් ඉදිරි දොරෙන් බිමට වැටුණා. මං හිටියේ ඈට පිටුපසින්. ඈ ගැබිනි බවත් සැමියා ඒ මොහොතේ පිට රටක බවත් කීවා. ඈ රෝහලට එක්ක යන්න මා ඉදිරිපත් වුණත් ඒ වෙලේ එතන සිටිය වෙෙද්ය ශිෂ්යාවක් ඒ වගකීම කැමැත්තෙන්ම භාර ගත්තා.
බස් එක නවත්තන්න කලින් දොර ළඟට එන්න කියලා කොන්දොස්තරලා මොන තරම් බෙරිහන් දෙනවද? දොරවල් වහලත් නෑ. අනතුරක් වුණහම වගකීම ගන්නේත් නෑ. අපි විරුද්ධව යමක් කීවොත් බැහැලා කාර් එකක එන්න කියනවා.
මේ අපි ඉන්න රටවල් වල දුම්රිය බස් ආදියට නැග්ගම ඉඳගන්න ඉඳගන්න කියලායි බෙරිහන් දෙන්නේ. බහින්න බස් එක නවත්වන කම් නැගිටින්නේ නෑ. නැග්ගම ඉඳගන්න කම් යන්නේත් නෑ. දොරවල් ඇරගෙන යන්නෙත් නෑ.

පින්ලන්තයේ දරුවන් කාඩ්බෝඩ් පෙට්ටියක නිදි කරවන්නේ ඇයි?

 පින්ලන්තයේ දරුවන් කාඩ්බෝඩ් පෙට්ටියක නිදි කරවන්නේ ඇයි?



පින්ලන්තයේ අවුරුදු 80කට වඩා පැරණි චාරිත්රයක් තියෙනවා. ඒ තමයි අලුත උපන් සෑම දරුවෙකුට අවශ්ය දේවල් සහිත ළදරු පෙට්ටියක් රජයෙන් ලබා දීම. දරුවාගේ ප්රථම ඇඳ වන්නේත් මේ පෙට්ටිය. ඇත්තටම මෙය ළදරු ඇඳක් විදියට පාවිච්චි කරන්න පුළුවන්.
අවශ්ය නම් මවට මේ පෙට්ටිය වෙනුවට අදාළ මුදල් ප්රමාණය ලබා ගන්නත් පුළුවන්.
1930 දී පින්ලන්තය දුප්පත් රටක් වූ අතර ළදරු මරණ සංඛ්යාව දරු උපත් 1000කට 65ක් වෙලා තියෙනවා. ඒ නිසා මේ ක්රමය ආරම්භ වී තිබෙනවා.

පාසල් පන්තියක සිසුන් ගණන සීමා විය යුතු ඇයි?

 පාසල් පන්තියක සිසුන් ගණන සීමා විය යුතු ඇයි?



මේ ගැන තර්ක කරන අය කියනවා ටියුෂන් පන්තිවල සිසුන් දහස් ගණනකට එකවර ඉගැන්වීම කරනවා නේද කියලා. ඉතින් පාසල් පන්ති ලොකු වුණාට ප්රශ්න යක් නෑ නේද කියලා.
මේ අය ඉගැන්වීම යනු සිසුන් ටිකක් ඉන්දව ගෙන පන්තිය ඉස්සරහ දේශන දෙන එක යයි හිතනවා.
ඉගැන්වීමේ ක්රම ගැන සොයා බලන්න. ඒවා මූලිකව කොටස් දෙකකට බෙදනවා.
1. ගුරු කේන්ද්රීය
2. ශිෂ්ය කේන්ද්රීය
Lecture method නැත්නම් දේශන ක්රමය ගුරු කේන්ද්රීය එකක්. එහිදී සිසුන් අක්රීය අසන්නන් බවට පත් කෙරෙනවා. ගුරුවරයා ගේ සිට සිසුවා දෙසට විතරයි සන්නිවේදනය වෙන්නේ. සිසුවා කරන දෙයක් නැ.
මේ ක්රමය යම් යම් අවස්ථාවල විශේෂයෙන් වැඩිහිටි සිසුන්ට අවශ්යතා අනුව යොදාගන්න පුළුවන් වුණාට පාසල් සිසුන් ගැන සැලකීමේදී එය සුදුසු නෑ. එක එක සිසුවා කෙරේ අවධානය යොමු කරන්න වෙනවා. ඔවුන් සටහන් කරන දේ බලන්න ඔවුන් කරා ළඟා වෙන්න ඕන. ඒක දේශන දීමේ දී කරන්න බෑ.
විශේෂයෙන්ම ප්රායෝගික පරීක්ෂණ කරනවිට සිසුන් ඉතාම සීමිත වෙන්න ඕන. ඒ අත්දැකීම් අපට හොඳට තියෙනවා. ඉගැන්වීම් ක්රම ගැන පසුවට තව විස්තර කරන්නම්.

Tuesday, August 26, 2025

බයෝ කරන හැමෝම දොස්තර වෙන්න ඕනද?

 බයෝ කරන හැමෝම දොස්තර වෙන්න ඕනද?















පිත් බයෝ කළෙත් දොස්තර වෙන්න තමයි. මං AL කරන කාලෙම නර්ස් වෙන්න හිතලා ඉන්ටවිව් ගියා. හොඳටම ලකුණුත් තිබුණා. ඒත් ඉන්ටවිව් බෝඩ් එකේ අය කිව්වා "දරුවෝ ඔයා විභාගය කරලා දොස්තර කෙනෙක් වෙන්න" කියලා.
මේ දොස්තර හීනය ඒ කාලේ ඉඳන් අපේ හිත්වලට දාලා තිබුණ එකක්. තාම ඒක වෙනස් වෙලා නෑ වගේ.
හැබැයි මං එක සැරයයි AL විභාගය කළේ. ඒකෙන් ලැබුණෙ බයෝ වලට යන්න මිසක් දොස්තර වෙන්න නෙවේ. ඒ කාලේ තිබුණෙත් සාමාන්‍ය සම්ප්‍රදායික විෂයයන් ටික විතරයි..
ඉතින් ගියා. ගිහින් හිතුවා විද්යාඥයෙක් වෙන්න. ඒත් දෛවය මා ගුරුවරියක් කළා. ඒ ලැබුණ දේ සතුටින් කළා.
දැන් බයෝ අයට වෙන වෙන මාවත් හුඟක් තියෙනවා නේද?
ඒ වගේම මෙඩිසින් යන්න ඉන්ජිනියරින් යන්න හොඳටම සුදුසුකම් තියෙන ළමයිත් හිටියා තමා කැමති වෙන මාවත් තෝරාගත්.

Wednesday, August 20, 2025

මොළය කන ඇමීබා ගැන අහලා තියෙනවා ද?

 මොළය කන ඇමීබා ගැන අහලා තියෙනවා ද?



මරිකාවේ South Carolina ප්රාන්තයේ Lake Murray නම් ජලාශයේ නෑමෙන් පසු අවුරුදු 12ක පිරිමි ළමයෙක් මේ ඇමීබා ආසාදනය නිසා මිය ගිහින් තියෙනවා. මේ ජලාශයට අපිත් ගිය බව මතකයි.
මොකා ද මේ ජීවියා?
මෙයා Naegleria fowleri. අයිති phylum Percolozoa වලට. මෙයා ඇමීබික විදියටත් කශිකාධර විදියටත් ඉන්න බවයි සඳහන් වෙන්නේ. නාසයෙන් තමයි මොළයට ඇතුළු වන්නේ. මොළයේ පටක විනාශ කරන නිසා brain eating amoeba කියලා කියනවා.
ඇමරිකාවේ වසරකට පුද්ගලයන් 10ක් පමණ මේ ආසාදනයට ගොදුරු වෙන බව පැවසෙනවා. 1962 - 2024 දක්වා පුද්ගලයන් 167 ක් ආසාදනය වී ඇති අතර සුවය ලබා ඇත්තේ 4ක් පමණයි.
පින්තූරයේ ඉන්නේ අපි දෙන්නා... Lake Murray ගිය ඈත දවසක දී

Sunday, August 17, 2025

වසර 30ක් පැරණි කළලයකින් දරු උපතක්

 වසර 30ක් පැරණි කළලයකින් දරු උපතක්



මරිකාවේ Ohio ප්රාන්තයේ Lindsey (35) හා Tim Pierce (34) යුවලට අවුරුදු 30ක් ශීතකර ගබඩා කර තිබූ කළලයකින් පුතෙකු ලැබී තිබෙනවා.
මෙය මෙසේ දීර්ඝතම කාලයක් තිබූ කළලයයි.
කළලය අයිති Linde Archerd (62) හා ඇගේ එවකට සැමියාටයි. ඒවා 1994 IVF ක්රමයට නිපදවූ කළල. ඇය කළල හතරක් එකවර ඇතිකර තියෙනවා. එයින් එකකින් ඈට දියණියක් ලැබීමට වරම් හිමිවුණා. නමුත් ඉතිරි ඒවායින් දරුවන් සෑදීමට පෙර ඈට සැමියාගෙන් වෙන් වීමට සිදු වුණා. සැමියාගෙන් වෙන්වූ පසුව ඈ ඒවා ඉවත් කර දැමීමට හෝ පර්යේෂණ වලට ලබා දීමට කටයුතු කර නෑ. ඒ තම දියණියගේ සොයුරු සොයුරියන් ලෙස හැඟීමක් ඇයට තිබී තියෙනවා. මුලදී මුදල් ගෙවා ගබඩා කර තැබූ කළල පසුව එක්තරා සංවිධානයක් විසින් භාරගෙන ගබඩා කර තබා තියෙනවා.
බිහිවූ මේ දරුවා තම තිස් හැවිරිදි දියණිය වාගේම බව Linde පවසනවා.

දර ළිප හා පිළිකා

 දර ළිප හා පිළිකා



ළිප්වල දර දැවීම නිසා එන දුමට දීර්ඝ කාලයක් නිරාකරණය වීමෙන් පෙනහැළි පිළිකා අවදානමක් ඇති බව සඳහන් FBප්රවෘත්තියක පෝස්ට් එකක කමෙන්ට් දැක්කම අපේ අධ්යාපනයේ තරම හොඳට වැටහෙනවා.
අපේ අත්තලා මුත්තලා ළිප ළඟ දවසේම හිටියා උන්දලට ඔය ලෙඩ තිබුණද අහනවා. හුඟක් අය හිතනවා ඒ කාලේ මිනිස්සු හැමෝම අවුරුදු සීයක් හොඳට ජීවත් වුණා කියලා. නමුත් ඒ කාලේ ආයු අපේක්ෂාව ගැන මේ උන්දලට කිසිම දැනුමක් නෑ. ඒ කාලේ ලෙඩ වෙනවා නමුත් ලෙඩේ නොදැනම මැරෙනවා. බෝවන හා බෝ නොවන රෝග වලින් පීඩා විඳිනවා. අද ආයු අපේක්ෂාව ඉහළ නිසා වයසක අය වැඩී. ලෙඩ ගැන සොයනවා පරීක්ෂණ කරනවා වැඩී. ඉතින් ලෙඩ්ඩුත් වැඩී. බෙහෙත් බි බී ඉන්නවා. අපේ තාත්තා ප්රථම හෟදයාබාධයෙන් මිය යනවිට වයස අවුරුදු 49යි. අපි දැන් ඒ වයස පහුකර ගොඩක් කල්. රෝග වලට ප්රතිකාර නැති වුණා නම් අපිත් දැන් නෑ.
අනික ඒ කාලේ ගෙවල්වල උයන ගෙය වෙනම තියෙනවා. වාතාශ්රයත් හොඳට තියෙනවා. අහිතකර පොලිතීන් ප්ලාස්ටික් පිළිස්සීමත් නෑ. ඒ අංශුත් නෑ. හැබැයි දර දුම් වලත් කාසිනෝජන් හා කුඩා ආංශුමය ද්රව්ය තියෙනවා.

Friday, August 15, 2025

ලූනු ගැන කතාවක්

 ලූනු ගැන කතාවක්

















ලොකු ලූනුවල පිට වේලිච්ච පොත්ත ගැලෙව්වම ඇතුළේ ඊළඟ පීල් එකේ දැළි වගේ පුස් තියෙනවා ඔයාලා දැකලා ඇති නේ. අද පෝස්ට් එකක මේක මාරාන්තික විසක් කියලා ලියලා තියෙනවා දැක්කා.
එහෙම දෙයක් නෑ. ඒ තියෙන්නේ Black mold. වැඩිපුරම තියෙන්නේ Aspergillus niger. මේක හානිකර නෑ. ඒවා සෝදලා දාලා ලූනු පාවිච්චි කරන්න පුළුවන්. හැබැයි සමහර විට ලූනු මේ දිලීර නිසා කුණු වෙලා නම් දුගඳ හා තැම්බී ගිය ගතියක් තියෙනවා. එතකොට ඒ ටික කපා දාලා ඉතුරු ටික ගන්න.
හැබැයි අපට හානිකර Aspergillus විශේෂ තියෙනවා. ඒවා තමයි Aspergillus flavus හා Aspergillus parasiticus. මේවා වැවෙන්නේ රටකජු වියළි මිරිස් කජු කොප්පරා වගේ ඒවා මත. මේ දිලීර Aflatoxin හදනවා. Aflatoxin අක්මා අක්රිය කිරීමේ සිට අක්මාවේ පිළිකා ඇති කිරීම දක්වා හානි අපට කරනවා. කොප්පරා වල මේවා හැදෙන නිසා ඒවායින් හදන පොල්තෙල් වල විෂ තියෙනවා. පොල්තෙල් අව්වේ ටික වෙලාවක් තැබීමෙන් ඒ අවදානම අඩු කරගන්න පුළුවන්. නමුත් ඉවීමෙන් හෝ බැදීමෙන් කෑම වල ඇති Aflatoxin විනාශ වෙන්නේ නෑ. එය තාපයට ඔරොත්තු දෙනවා.

Monday, August 11, 2025

පරණ කතන්දර ගෙදර පොල් තෙල් හිඳීම

 පරණ කතන්දර

ගෙදර පොල් තෙල් හිඳීම













කාලේ අපේ අත්තම්මා මාස කීපයකට සැරයක් ගෙදර පොල් තෙල් හිඳිනවා. අහළ පහළ ගෙවල් වල හිතවත් කාන්තාවන් පොල් ගාල දෙන්න එනවා. මමත් පොඩි කමට හිරමනේ වාඩි වෙලා පොල් ගානවා. එතකොට මට වයස අවුරුදු හතකට වැඩි නැහැ. දවසක් මම පොල් ගෙඩි දෙක තුනක්ම ගෑවලු. ඊට පස්සේ මට පොල් ගෑම එපාම වුණාලු. අත්තම්මට අනුව නම් මට අර ගැහැනුන්ගේ ඇස්වහ වැදිලා.
දැන් අපි බලමු ගාපු පොල් වලට මොකද කරන්නේ කියල. මේ පොල් විශාල හට්ටිවල රැයක්ම තම්බනවා. ඊළඟට මිරිකනවා. මිරිකලා බටපොතු වලින් හදපු කිරිගොටුවලින් පෙරනවා. මිරිකන්නේ අත් දෙකෙන් නිසා අත්තම්මගේ අණ අනුව මිරිකන අය හොඳට සබන් දාල අත් හෝදන්න ඕන. ඒ මොකද දන්නවද? වම් අත වෙන දේවල් හෝදන්න යොදාගන්න හින්දා . පළවෙනි කිරි අරන් අහක් කරපු කුඩු ලී වංගෙඩියේ කොටලා, මිරිකලා දෙවෙනි කිරිත් ගන්නවා. පොල් මිරිකලා ගන්න කිරි දියර ලොකු හට්ටියක ළිපේ තියල රත්කරනවා. ඒවාට කියන්නේ තෙලිජ්ජ. තෙල් පෑදෙන කොට හිල් පොල් කට්ටක් දියර මත පා කරනවා. පොල්කට්ටේ එකතුවන දියර වෙන ලොකු හට්ටියකට එකතු කරනවා. ඒ දියරයට කියන නම් කිරිජ්ජ. කිරිජ්ජ වලට හාල් දාල හොඳට හැඳි ගාල ලිනු එහෙම දාල කිරි කැඳ හදනවා. පොල් කට්ට දාගෙන ඉන්න හට්ටියේ ඉතිරි වන්නේ පෑදුණු තෙල් හා වෙන් නොවුණු කිරිජ්ජ ටිකක්.
දැන් ඒ තෙල් සහිත කොටස ආයෙමත් ලිපේ තියල රත් කරනවා. එවිට සුවඳ හමන්න ගන්නවා. හතර වටේම දැන ගන්නවා ගෙදර තෙල් හිඳින බව. තෙල් රන්වන් පාට වුණහම ලිපෙන් බාල නිවෙන්න අරිනවා. කොස් කොළ ගොටුවක් හදල ඒකට ඉරටු කෑල්ලක් ගහල පුනීල හදනවා. පිරිසිදු වියළි බෝතල් කටට අර කොස් කොළ පුනීල තියල අර තෙල් පුරවනවා. මේ තෙල් කිසිම විස ද්රව්යකින් තොර කල් තබාගත හැකි මුඩු නොවන ඉතාම පිරිසිදු ඒවාය. හට්ටියේ ඉතුරු වෙන්නේ තෙලිකා. ඒවත් කන්න පුළුවන්. පැණි රස වැඩි නිසා වැඩිපුර කෑවොත් මත් වෙනවා.
අවුරුදු සීයක් පරණ පොල් තෙල් බෝතලයකුත් ආත්තම්මා ගේ බෙහෙත් බඩු රාක්කයේ තිබුණා.

Wednesday, August 6, 2025

දිනය මතක නෑ

 දිනය මතක නෑ



















දිනය මතක නෑ
1983 ජුලි වෙන්න ඕන
ලොකු පුතා විතරයි හිටියේ
කොටි එනවා යයි ආරංචියකට
දරුවත් අරන්
අපි ගෙදරින් දුවගෙන ගියා
ගියා ගියා ගියා
ඇරැව්වල පැත්තේ
කවදාවත් නොගිය පාරවල්වල
මිනිස්සු කැති පොරෝ අරගෙන
මෝල්ගස් උස්සගෙන දිවුවා
කවුරුවත් ආවේ නෑ!
අපි ආපහු ගෙදර ආවා!
පස්සේ කලු ජූලිය ආවා
ඒ බිහිසුණු දේවල් දැක්කේ නෑ
සමූපකාරයේ පෝලිමේ ඉඳන්
සලාක දේවල් ගත්තා!
අපි මොන තරම් රැවට්ටුවද?
අපි මොන තරම් රැවටුණද?

Sunday, July 27, 2025

අපේ පාසල් කාලය

 අපේ පාසල් කාලය



මා බාලාංශයේ සිට උසස් පෙළ ඉවර වෙන තෙක්ම ගාල්ල සංඝමිත්තා බාලිකා විද්යාලයේ ඉගෙන ගත්තා.
අපි ළදරු පාසල් ගියේ නෑ. හැබැයි කුමන හෝ විදියට ගෙදරදීම කියවීම ලිවීම පුළුවන් වුණා. කවුරු ඉගැන්වූවද කියා මතක නෑ. අම්මා, ආත්තම්මා හා මාමා වෙන්න ඇති. මං මුලින්ම ඇතුළත් වුණේ පහළ බාලංශයට. තාත්තා තමයි මං පාසලට ඇතුළත් කරන්න ගියේ.
මගේ මුල්ම ගුරුතුමිය සෙනෙවිරත්න මිය. බාලිකාවක් වුණත් අපේ පන්තියේ පිරිමි ළමයි දෙන්නෙක් හිටියා. ඒ විදුහල්පතිනිය කාරියවසම් මැතිණියගේ පුතා හා සෙනෙවිරත්න මියගේ පුතා. ඉහළ බාලාංශයේ දීත් එයාලා හිටියා. පස්සේ එයාලා මහින්දයට ගියා. ඒ දවස් වල අපේ පන්ති තිබුණේ වක්වැල්ල පාරේ ගල්කැටිය වලව්වේ. ඇතුළුවන ගේට්ටුව දෙපස කණුවල සිංහ රූප අඹා තිබූ බව මතකයි.
ඉහළ බාලංශයෙන් පසු දෙක ශ්රේණිය. ඒ පන්ති ප්රධාන පාසලේ තිබුණේ. ඉන් පසු පහ ශ්රේණිය දක්වා ඉගෙන ගත්තා. 4හා 5පන්ති පැවැත්වුණේ සවස් වරුවේ. අපි උදේ දහයට විතර ඇවිත් පන්ති පටන්ගන්නකම් ඇතිවෙන්න සෙල්ලම් කරනවා.
හයේ සිට විෂයය මහ ගොඩක් තිබුණා. විවිධ ප්රදේශවලින් පහේ ශිෂ්යත්වය සමත් වී ළමයි ආ නිසා සමාන්තර පන්ති ගණනක් තිබුණා. මං හිටියේ ලකුණු වැඩිම ළමයි ඉන්න පන්තියේ. ඉන්පසු අපට පළවැනියා වෙන්න අමාරු වුණා. මොකද දක්ෂ ළමයි ගොඩයි. අනික එක දෙක තෝරන්නේ සියළුම සමාන්තර පන්ති එකට අරගෙන. අපට තිබූ විෂයයන් සිංහල, ඉංග්රීසි, ආගම, ඉතිහාසය, භුගෝලය, චිත්ර, මැටි වැඩ, රෙදි විවීම, ගෘහ විද්යාව, සෞඛ්යය හා ශාරීරික අධ්යාපනය, ප්රජාචාරය, මැහුම්, සාමාන්ය විද්යාව, ගණිතය, කෘෂිකර්මය වගේ ඒවා . මෙයින් ලිඛ්තව විභාග තිබුණේ සිංහල, ඉංග්රීසි, සාමාන්ය විද්යාව, ආගම, ඉතිහාසය, භූගෝලය වගේ ඒවට විතරයි. කෘෂිකර්මය වගේ ඒවට වතු වැවීම විතරයි. ලකුණු දීමක් නෑ. අනික් සමහර ඒවට ප්රායෝගික ලකුණු විතරයි. ළමයි අතර සහයෝගය හොඳින් තිබුණා. දක්ෂයාට අපි ආදරය කළා. ඊර්ෂ්යා කළේ නෑ. දුප්පත් පෝසත් භේදය නම් තිබුණා. පෝසත් අයට යාන වාහන තීබුණා. උසස් රැකියා කරන දෙමව්පියන් හිටියා. නමුත් කවුරුවත් බුලි කළේ නෑ. ගෙවල්වල දේවල් හාරා ඇවිස්සුවේ නෑ. සහෝදරත්වය තිබුණා.
පාසලෙන්ම පවත්වන අටේ අවසාන වාර විභාගය තීරණාත්මක එකක්. ඒකේ ලකුණු අනුව නවවන ශ්රේණියේ දී විද්යාව හා ගණිතය ලකුණු අනුව විද්යා කලා වානිජ ධාරා වලට බෙදුවා. විෂෂයන් අටක් තිබුණා. ඒ විෂයයන් අට විද්යාව කළ මට ගණිතය, ජීව විද්යාව, භෞතික විද්යාව, රසායන විද්යාව, ඉංග්රීසි, සිංහල, බුද්ධාගම, හා චිත්ර වුණා. දහවන ශ්රේණිය අවසානයේ සාමාන්ය පෙළ විභාගයට පෙනී සිටීමට වෙනවා.
උසස් පෙළ විද්යාව කරන්න නම් ගණිතය/ජීව විද්යාව /භෞතික විද්යාව /රසායන විද්යාව යන ඒවායින් දෙකකට සම්මාන සහිතව විභාගය සමත් වෙන්න ඕන. ගණිතය කරන්න නම් ගණිතය සමග තවත් විද්යා විෂයයට සම්මාන සහිතව සමත් වෙන්න ඕන.
ටියුෂන් කියන එක යන්තමින් මතුව ආවේ ඒ දවස්වල. සමහර සල්ලි තියෙන ළමයින්ගේ දෙමව්පියන් ගෙවල්වලට ගුරුවරු ගෙන්වා වැඩිපුර ඉගැන්වීම් කළා. ඒත් ඒවා රහසේ වගේ තමයි වුණේ. අපට ඒ අවස්ථා උදා වුණේ නෑ.

Thursday, July 10, 2025

ඈත්වීම

 

ඈත්වීම


















රු නඟින හිරු බසින එකම අහසක යටින්
ඔබ තැනක වැඩක ඇති මං මෙහේ නිදිමතින්
එදා දුටු සිහින නෑ සැබෑ වී කිසි ලෙසින්
ජීවිතේ ගෙවී යයි හමුවීම් නැත ඉතින්

කඳු උඩින් වෙනද වගෙ ඉරපාන පේනවද
ගමේ කෙළවර තාම දොළපාර ගලනවද
පොඩි ළමයි වෙල් එළියෙ සරුංගල් අරිනවද
අපේ සෙල්ලම් ගෙදර හදපු තැන තියෙනවද

කෝටු සිටුවා සාරි වටේටම එල්ලලා
මං තාත්තා වෙලා ඔයා අම්මා වෙලා
මල්ලිලා නංගිලා අපේ දරුවන් වෙලා
කැලෑ ගෙඩි කොළ කඩා මාළු පිණි සරි වෙලා

කාලයට තිබුණෙ හරි තදියමක් ගතවෙන්න
ඒ නපුරු කාලයට බැරි වුණා නවතින්න
පුංචි හිත්වල සතුට හොරෙන් අරගෙන යන්න
විතරමයි කාලයට ඕන කළෙ කරගන්න

කාලෙකට පස්සේ මං එනවිටදි කල්බලා
පුදුමයකි මට ඔයා හැඩවෙලා ලොකු වෙලා
ඇත්තටම අපි ගෙයක් හදමු කෝ එක් වෙලා
ඔයාගෙන් ඇහු වෙලේ ඇයි හිටියෙ ගොලු වෙලා